پوسیدگی دندان یکی از شایعترین مشکلات دندانی در کودکان است. پوسیدگی دندان که خرابی دندان نیز نامیده میشود، به وضعیتی گفته میشود که در آن قسمتی از دندان دچار آسیبی دائمی گردد. این مشکل ممکن است برای دندانهای شیری کودکتان رخ دهد. از آنجایی که باکتریها معمولاً در دهان وجود دارند، ممکن است به محض اینکه دندانهای کودک در بیایند، دچار پوسیدگی شوند. عامل پوسیدگی دندان، پلاک است که روکشی شفاف و چسبناک از باکتری بوده و روی دندان شکل میگیرد و باعث تضعیف مینای دندان خواهد شد.
همهی کودکان در خطر پوسیدگی دندان قرار دارند. مینای دندان (لایهی سخت بیرونی دندان) در دندانهای شیری، بسیار نازکتر و نرمتر است و باعث میشود که دندانها بیشتر در معرض خطر پوسیدگی قرار داشته باشند. خوشبختانه پوسیدگی دندان قابل پیشگیری است.
چه عواملی باعث پوسیدگی دندان در کودکان میشوند؟
عامل پوسیدگی دندان باکتری و موارد دیگر است. این مشکل زمانی رخ میدهد که غذاهای حاوی کربوهیدرات (مانند شکر و نشاستهها) روی دندانها باقی بمانند. این غذاها، شامل شیر، نوشابه، کشمش، آبنبات، کیک، آبمیوه، غلات و نان میباشند. باکتریهایی که در دهان زندگی میکنند، این غذاها را تغییر داده و به اسید تبدیل میکنند. ترکیب باکتری، غذا، اسید و آب دهان باعث تشکیل پلاک شده که به دندانها میچسبد. این اسید تولید شده توسط باکتریها به مرور زمان باعث خوردگی مینای دندان و پوسیدگی دندان خواهد شد.
پوسیدگی کی شروع میشود؟
پوسیدگی دندان ممکن است به محض رویش دندان رخ دهد.
علامتهای سفیدرنگ روی سطح دندان در نزدیکی خط لثه، احتمالاً علامت اولیهی پوسیدگی دندان هستند. در این مرحلهی ابتدایی (لکهی سفید)، روند پوسیدگی دندان شروع میشود.
این وضعیت (لکهی سفید)، در صورت عدم درمان، به سرعت پیشرفت کرده و سوراخی در دندان ایجاد میکند که نیازمند درمان خواهد بود. در این مرحلهی پیشرفتهتر، پوسیدگی دندان به رنگ زرد مایل به قهوهای یا سیاه خواهد بود.
روند پوسیدگی دندان در کودکی
روند پوسیدگی دندان، خرابی دندان نیز نامیده میشود. در مراحل اولیه، نقاط سفیدرنگی روی دندان ایجاد میشود. در مراحل بعدی، دندان دچار لکههای قهوهای یا سیاه خواهد شد. چهار دندان جلویی بالا در کودکان بیشتر از بقیهی دندانها دچار پوسیدگی میشوند.
اسامی دیگر این مشکل عبارتند از پوسیدگی شیشه شیر، پوسیدگی دوران شیرخوارگی و پوسیدگی شیرخوارگی. دلیل استفاده از این اسامی این است که مدارک و شواهد نشان میدهند که اگر کودک با کمک شیشه شیر، شیر خشک، یا نوشیدنیهای شیرین دیگر به خواب میرود، احتمال پوسیدگی دندان افزایش خواهد یافت. شیر در دهان باقی خواهد ماند و لاکتوز موجود در شیر باعث تغذیهی باکتریها خواهد شد و این باکتریها در طول زمان خواب کودک منجر به پوسیدگی دندانهای او میشوند. در زمان خواب، میزان آب دهان کمتر است و باعث جلوگیری از آسیب نخواهد شد.
همچنین اگر نوپایان نوشیدنیهای شیرین، مانند آبمیوه بنوشند، دندانهایشان دچار پوسیدگی خواهند شد. از مصرف غذاها و نوشیدنیهای شیرین، مخصوصاً در بین وعدههای غذایی، خودداری کنید.
چه کودکانی در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارند؟
داخل دهان همهی کودکان باکتری وجود دارد؛ در نتیجه، همهی کودکان در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارند. اما موارد زیر باعث افزایش احتمال خطر پوسیدگی در کودکتان خواهدشد:
رژیم غذایی پر از شکر، کربوهیدرات و شیرینیجات
غذاها و نوشیدنیهایی که با آب دهان سخت از دهان شسته میشوند، به دندانها چسبیده و باعث پوسیدگی خواهند شد. برخی از غذاهایی که به دندانها میچسبند عبارتند از:
- شیر
- غذاها و نوشیدنیهای شیرین
- خوراکیهای چسبناک مثل میوهی خشک و لواشک
بهداشت نامناسب دهان و دندان
در صورت امکان، کودکتان را مجبور کنید که بعد از خوردن و نوشیدن هرچیزی (غیر از آب)، دندانهایش را مسواک بزند. روشهای درست مسواک زدن را به کودکتان آموزش دهید و تا زمانی که بتواند خودش کامل و خوب مسواک بزند، شما کمکش کنید.
علائم پوسیدگی دندان در کودکان چیست؟
معمولاً پوسیدگی دندان طی مراحل زیر رخ میدهد، اما ممکن است مراحل پوسیدگی دندان در کودکان مختلف متفاوت باشند.
- در قسمتهای درگیر، لکههای سفیدی شکل میگیرند. این لکهها نشاندهندهی این هستند که مینای دندان در حال تحلیل رفتن است. در این مرحله ممکن است دندانها حساس شوند.
- پوسیدگی ابتدایی در دندان دیده میشود که به رنگ قهوهای روشن خواهد بود.
- پوسیدگی عمیقتر شده و رنگ قهوهای آن تیرهتر یا سیاه میشود.
علائم پوسیدگی و خرابی دندان در کودکان مختلف متفاوت خواهد بود. پوسیدگی همیشه علامت ندارد؛ گاهی اوقات تا قبل از تشخیص دندانپزشک، کودک نمیداند که دندانش پوسیده است. اما ممکن است کودک موارد زیر را احساس کند:
- درد در اطراف دندان
- حساسیت به غذاهای خاص، مانند شیرینیجات یا نوشیدنیهای یخ یا داغ
پوسیدگی دندان کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
معمولاً دندانپزشک کودکتان میتواند با کمک موارد زیر پوسیدگی دندان را تشخیص دهد:
- بررسی سوابق کامل کودک
- معاینهی کامل دهان و دندان کودک
- تصویربرداری اشعه ایکس از دندانها
پوسیدگی دندان کودکان چگونه درمان میشود؟
درمان پوسیدگی به علائم، سن و سلامت کلی کودک بستگی دارد. همچنین بستگی دارد که شدت مشکل چقدر است. بسته به میزان آسیب دندان، چندین راه برای درمان وجود دارد که عبارتند از:
پرکنندهها
متداولترین روش ترمیم دندان است که در آن پوسیدگی برداشته یا تراشیده میشود و سوراخ موجود با پرکنندهای از جنس آلیاژ نقره، سرامیک (پرسلین)، طلا یا کامپوزیت پر میشود.
تاج
درمانی برای دندان ضعیف شده یا پوسیدگی گسترده است، که در آن قسمت پوسیدهی دندان تراشیده شده و روکشی به جای آن قرار میگیرد که معمولاً از جنس سرامیک، طلا یا رزین کامپوزیت بوده و روی قسمت باقیماندهی دندان قرار خواهد گرفت.
روت کانال (عصبکشی)
درمانی است برای دندانی که عفونت کرده یا شدیداً آسیب دیده است (پالپ پوسیده) و در آن قسمت آسیبدیده برداشته میشود و به جای پالپ دندان، از پرکننده استفاده میشود.
کشیدن دندان
معمولاً زمانی که دندان خیلی پوسیده باشد، از این روش استفاده میشود.
چگونه میتوانم از پوسیدگی دندانهای فرزندم جلوگیری کنم؟
میتوانید با اقدامات سادهی زیر از پوسیدگی دندان کودکتان جلوگیری کنید:
- به محض روییدن اولین دندان در کودکتان، مسواک زدن را برای او شروع کنید. روزانه دوبار دندانها، لثهها و زبان کودک را با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید یا زمانی که دندانهایش را مسواک میزند همراهش باشید.
- در کودکان زیر 3سال، از مقدار کمی خمیردندان استفاده کنید (تقریباً به اندازهی یک دانهی برنج). از 3سالگی به بعد میتوانید از خمیردندان به اندازهی یک نخود استفاده کنید.
- بعد از 2سالگی روزانه دندانهای کودکتان را نخ دندان بکشید.
- دقت کنید که کودکتان رژیم غذایی سالمی داشته باشد. مصرف خوراکیهای چسبناک و شیرین مانند چیپس، آبنبات، کلوچه و کیک را محدود کنید.
- با عدم استفادهی مشترک از وسایل غذاخوری، مانع از انتقال باکتریهای دهان خود به دهان کودک شوید. پستانک کودک را با آب دهانتان پاک نکنید.
- اگر کودکتان در زمان خواب از شیشه شیر استفاده میکند، فقط درون آن آب بریزید. آبمیوه یا شیرخشک، شکرهایی دارند که باعث پوسیدگی دندان خواهد شد.
- هر 6ماه کودکتان را برای تمیز کردن دندانها و معاینه به دندانپزشکی ببرید.
سؤالات متداول
چرا دندانهای جلویی کودک من دچار پوسیدگی شدهاند؟
پوسیدگی شیشه شیر معمولاً در دندانهای جلویی رخ میدهد. پوسیدگی یا خرابی به دلیل باقی ماندن شکر روی دندان است. این شکر در شیر مادر، شیر خشک و نوشیدنیها و خوراکیهای شیرین دیگر یافت میشود.
پوسیدگی دندان کودک را چگونه درمان میکنید؟
در اکثر موارد، درمان با برداشتن قسمت پوسیدهی دندان و پر کردن جای خالی با پرکننده، انجام میشود. پرکنندهها موادی هستند که برای ترمیم آسیب ناشی از پوسیدگی دندان داخل دندان قرار میگیرند.
آیا پوسیدگی دندان کودک 2ساله عادی است؟
متأسفانه پوسیدگی دندان در نوپایان متداول است. 42% از کودکان 2-11 ساله حداقل یک دندان پوسیده خواهند داشت.
آیا پوسیدگی دندان شیری برطرف میشود؟
اگر پوسیدگی جزئی باشد و بهداشت دهان به خوبی رعایت شده و رژیم غذایی کیفیت بزاق را بهبود بخشد، دندان خودبهخود ترمیم خواهد شد. اگر رژیم غذایی نامناسب بوده و پر از شکر و نشاسته باشد، باعث غلبه بر آب دهان و گسترش پوسیدگی خواهد شد.
دندانپزشکان چگونه پوسیدگی دندان کودکان 3ساله را درمان میکنند؟
درمان برای کودکان با پرکنندهی کامپوزیتی انجام میشود که پرکنندهای همرنگ دندان بوده و حفرههای ناشی از پوسیدگی را پر میکند و از دندان در برابر آسیبهای بیشتر محافظت میکند. معمولاً پر کردن دندان با پرکنندههای کامپوزیت در یک جلسه انجام میشود.
آیا کمبود کلسیم میتواند باعث پوسیدگی دندان در کودکان شود؟
اگر بدن دچار کمبود کلسیم شود، کلسیم را از دندانها و استخوانها میگیرد. این امر باعث تضعیف استخوانها و دندانهای شما و بالا رفتن خطر پوسیدگی دندان و مشکلات دندانی از جمله: ریشهی ضعیف، دندان شکننده، پوسیدگی دندان و التهاب لثه در شما خواهد شد.
آیا میتوان پوسیدگی دندان کودک را طبیعی درمان کرد؟
مینای دندان میتواند با جذب مواد معدنب از بزاق دهان و فلوراید از خمیردندان یا منابع دیگر، خود را ترمیم کند. اما اگر روند پوسیدگی دندان ادامه یابد، مواد معدنی زیادی از دست خواهد رفت. به مرور زمان، مینای دندان ضعیف شده و از بین خواهد رفت و منجر به پوسیدگی خواهد شد. پوسیدگی آسیبی دائمی است که دندانپزشک باید آن را با استفاده از پرکنندهها درمان کند.
