اگر دندان عقل زیر لثه گیر بیفتد یا فضای کافی برای شکافتن لثه نداشته باشد، دندان عقل «نهفته» ایجاد میشود. دندان عقل نهفته بیشتر مستعد بیماری، پوسیدگی و دیگر مشکلات دندانی است. در این مواقع جراحی دندان عقل نهفته لازم است.
دندان عقل نهفته چیست؟
دندان عقل یا آسیاب سوم آخرین مجموعه از دندان‌هایی است که در طول عمر انسان درمی‌آید. دندان‌های عقل معمولاً در بازه سنی 17 ـ 25 سالگی درمی‌آیند و از لثه بیرون می‌زنند. دندان عقل گاهی به‌طور منظم و در ردیف دیگر دندان‌ها درمی‌آید و مشکلی را به وجود نمی‌آورد؛ اما گاهی بخشی از دندان عقل یا تمام آن در لثه یا استخوان فک گیر میکند. در این صورت با دندان عقل نهفته مواجه هستیم. دندان عقل نهفته مشکلات متعددی را برای دهان و دندان‌ها ایجاد میکند که از آن جمله می‌توان به پوسیدگی، بیماری لثه و عفونت اشاره کرد.
تفاوت بین دندان عقل نهفته کامل، نهفته جزئی و غیرنهفته
دندان عقل نهفته کامل در حفره دهان دیده نمی‌شود و کاملاً زیر لثه‌ها پنهان است. دندان عقل نهفته جزئی تاحدی قابل دیدن است، چون بخشی از آن از لثه بیرون زده است. دندان عقل غیرنهفته کاملاً بالای خط لثه دیده میشود. البته لازم به ذکر است که دندان عقل غیرنهفته هم می‌تواند مشکل‌آفرین شود.
مقایسه نهفتگی دندان در بافت نرم و بافت سخت
ممکن است از دندانپزشک معالجتان بشنوید که نهفتگی دندان عقل در بافت نرم یا بافت سخت است. منظور از دندان نهفته در بافت نرم این است که دندان از استخوان فک بیرون زده، اما نتوانسته لثه را بشکافد و بالا بیاید. نهفتگی در بافت سخت بدین معناست که دندان کاملاً با استخوان فک و لثه پوشیده شده است.
دلایل نهفته شدن دندان عقل
دندان عقل معمولاً به دلیل نبودن فضای کافی در دهان در استخوان فک یا لثه گیر می‌افتد و نهفته میشود. یکی دیگر از دلایل شایع نهفته شدن دندان عقل این است که دندان با زاویه متفاوتی درمی‌آید. ژنتیک نیز می‌تواند بر موقعیت دندان‌های عقل فک بالا اثر بگذارد.
دندان عقل نهفته، بسته به وضعیت رویشش، به روش‌های مختلفی رشد میکند:
- نهفتگی مزیوانگولار: دندان عقل با زاویه‌ای که رو به جلوی دهان است، رشد میکند؛
- نهفتگی عمودی: در این حالت دندان عقل از خط لثه بیرون نمی‌زند؛
- نهفتگی دیستوانگولار: دندان عقل با زاویه‌ای که رو به پشت دهان است، رشد میکند و
- نهفتگی افقی: دندان عقل با زاویه 90 درجه و به سمت ریشه‌های دندان آسیاب مجاور رشد میکند.
علائم دندان عقل نهفته
دندان عقل نهفته گاهی هیچ مشکل محسوسی را ایجاد نمی‌کند؛ اما علائم گاهی ناگهان یا به تدریج بروز می‌یابد. نشانه‌های دندان عقل نهفته به شرح زیر است:
- درد یا ورم کردن فک یا صورت؛
- سرخ و متورم شدن لثه‌ها یا خونریزی کردن لثه‌ها؛
- بدطعم شدن دهان؛
- بدبو شدن دهان (هالیتوز) و
- مشکل در باز کردن کامل دهان.
تشخیص دندان عقل نهفته
دندانپزشکان، دندان عقل نهفته را از معاینه دندان‌ها و بررسی عکس رادیوگرافی ساده دهان تشخیص می‌دهند. عکس رادیوگرافی نهفته بودن دندان‌ها و آسیب دیدن دندان‌ها یا استخوان‌ها را نشان می‌دهد. ضمناً لازم است تصویربرداری قبل از جراحی دندان عقل نهفته انجام شود تا دید واضحی از شرایط دندان عقل نهفته و عصب‌های اطرافش به دندانپزشک بدهد.
جراحی دندان عقل نهفته ضروری است؟
اگر دندان عقل نهفته مشکلی ایجاد نکند، دندانپزشک احتمالاً توصیه میکند که کاری به آن نداشته باشید. البته جامعه پزشکی درباره لزوم جراحی دندان عقل نهفته، در صورت عدم بروز علائم اتفاق نظر ندارند. برخی دندانپزشکان معتقداند که دندان عقل نهفته باید کشیده شود تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود؛ اما بقیه دندانپزشکان توصیه می‌کنند که چون علائمی وجود ندارد، کشیدن دندان ضرورتی ندارد.
اگر شما و دندانپزشکتان تصمیم گرفتید که دندان عقل نهفته را جراحی نکنید، باید تحت نظر باشید تا مشکلات احتمالی دهان و دندان به سرعت تشخیص داده شود. بسیار مهم است که به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید و دور دندان عقل را نخ دندان بکشید.
اگر دندان عقل کشیده نشود، ممکن است مشکلات زیر ایجاد شود:
- عفونت؛
- پوسیدگی و سوراخ شدن دندان؛
- نیاز به عصب کشی دندان
- به‌هم فشرده و نامرتب شدن دندان‌های مجاور؛
- مشکل شدن نخ کشیدن دندان‌ها؛
- آسیب دیدن دندان‌های دیگر؛
- کیست و
- بیماری لثه.
جراحی دندان عقل نهفته
با توجه به عوارض احتمالی فوق، برخی دندانپزشکان کشیدن دندان عقل را توصیه می‌کنند، حتی اگر دندان عقل نهفته علائمی را ایجاد نکند.
جراح دهان و دندان عمل جراحی را در صورت لزوم برای کشیدن دندان عقل انجام می‌دهد. دندانپزشک ابتدا عکس سراسری از دندان‌ها می‌گیرد تا محل قرارگیری ریشه‌ها و چگونگی رشد دندان را ببیند.
کشیدن دندان عقل نهفته را می‌توان در کلینیک جراحی دندانپزشکی با صورت عملی سرپایی در بیمارستان انجام داد. سادگی عمل به موقعیت دندان یا دندان‌هایی بستگی دارد که قرار است کشیده شوند.
متخصص آلرژی‌ها، بیماری‌ها و عدم‌تحمل بیمار را پیش از عمل ارزیابی میکند، سپس ناحیه عمل و دهان را ضدعفونی میکند.
همچنین ممکن است از بیمار خواسته شود که قبل و بعد از جراحی آنتی‌بیوتیک مصرف کند تا خطر عفونت کمتر شود.
دندانپزشک داروی بی‌حسی موضعی را برای بی‌حس کردن دندان و ناحیه اطرافش تزریق میکند. سپس برشی را در لثه ایجاد میکند تا دندان و استخوان نمایان شود. در مرحله بعد دندانپزشک دندان را با دریل دندانپزشکی خرد میکند تا راحت‌تر بتواند آن را بیرون بکشد.
دوران نقاهت پس از کشیدن دندان عقل
اکثر بیماران می‌توانند فعالیت‌های روزمره‌شان را چند روز پس از جراحی ازسربگیرند. التیام یافتن کامل دهان تا شش هفته طول می‌کشد.
احتمالاً قبل از یک هفته نمی‌توانید دهانتان را مثل همیشه باز کنید و به همین دلیل باید غذاهای نرم میل کنید.
کمی درد، خونریزی و ورم پس از جراحی عادی است. پزشک دستورات خاصی، مانند مصرف مسکن یا استفاده از کمپرس سرد را برای مدیریت ناراحتی می‌دهد.
حفره خشک مشکل دردناکی است که به ندرت پیش می‌آید. حفره خشک زمانی ایجاد میشود که لخته خونی که قرار است پس از جراحی تشکیل شود، به درستی شکل نگیرد یا از حفره جدا شود و در نتیجه استخوان نمایان شود.
مطالعات متعدد نشان می‌دهد که نهفته بودن دندان عقل باعث بروز درد بیشتر و مشکلات دیگر پس از جراحی دندان عقل میشود.
مراقبت‌های بعد از جراحی دندان عقل نهفته
دستورات پزشک را رعایت کنید تا سریع‌تر بهبود بیابید. رعایت توصیه‌های زیر در سه روز نخست پس از جراحی توصیه میشود:
بایدها:
- برای کم کردن ورم یا تغییررنگ پوست می‌توانید کیسه یخ روی صورتتان بگذارید؛
- برای تسکین درد فک از حرارت مرطوب استفاده کنید؛
- دهان را به آرامی ببندید و باز کنید تا فک را ورزش بدهید؛
- غذاهای نرم مانند پاستا، برنج یا سوپ میل کنید؛
- مایعات فراوان بنوشید؛
- مسواک زدن دندان‌ها را از روز دوم شروع کنید. روی لخته خون را مسواک نزنید؛
- داروهای تجویزشده را برای تسکین درد و رفع ورم مصرف کنید و
- اگر تب داشتید یا درد و ورمتان بهتر نشد، با پزشک معالجتان تماس بگیرید.
نبایدها:
- از نی برای نوشیدن مایعات استفاده نکنید. مک زدن لخته خونی را که به التیام یافتن دهان کمک میکند، شل میکند؛
- دهان را با ملایمت شستشو بدهید. ممکن است دندانپزشک توصیه کند که دهان را با احتیاط با آب نمک شستشو بدهید؛
- غذاهای سفت، ترد یا چسبناک نخورید، چون چنین غذاهایی می‌تواند زخم را بدتر کند و
- سیگار نکشید. سیگار کشیدن فرایند التیام را کند میکند.
عوارض جانبی و خطرهای احتمالی کشیدن دندان عقل
کشیدن دندان عقل نیز مانند هر جراحی دیگری با احتمال بروز خطرها و عوارض جانبی همراه است:
- حفره خشک: حفره خشک زمانی ایجاد میشود که لخته خون تشکیل‌شده پس از جراحی، زودتر از موعد مقرر از حفره دندان جدا شود و استخوان نمایان شود. برای آن‌که خطر ایجاد شدن حفره خشک کمتر شود، بعد از جراحی دندان عقل از نی برای نوشیدن مایعات استفاده نکنید.
- عفونت: باکتری‌ها، مواد غذایی یا ذرات غذا گاهی در حفره دندان گیر می‌افتند و درنتیجه عفونت ایجاد میشود. دندانپزشک یا جراح دهان و دندان آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌های دهانی تجویز میکند.
- آسیب دیدن ساختارهای مجاور: گاهی اوقات عصب‌ها، استخوان فک، سینوس‌ها یا دندان‌های دیگر حین کشیدن دندان عقل آسیب می‌بینند. تکنیک‌های جراحی پیشرفته خطر بروز این آسیب‌ها را کاهش می‌دهد، بااین‌حال همچنان احتمال رخ دادن این آسیب‌ها وجود دارد. ممکن است لازم باشد عمل‌های جراحی دهان و دندان دیگری برای مدیریت این نوع آسیب‌ها انجام شود.
هزینه جراحی دندان عقل
هزینه جراحی دندان عقل به عوامل متعددی بستگی دارد که برخی از آنها در ادامه آورده شده است:
- نوع جراحی لازم برای کشیدن دندان عقل نهفته
- نیاز به برش لثه و بخیه
- تجربه و تخصص دندانپزشک
- محل و موقعیت جغرافیایی کلینیک دندانپزشکی
پرسش‌های متداول
آیا درد یا ورم پس از کشیدن دندان عقل خیلی زیاد است؟
کمی ورم و ناراحتی در داخل و بیرون دهان پس از جراحی دندان عقل طبیعی است. این عوارض معمولاً در سه روز اول بیشترین شدت را دارد و برطرف شدن کامل ناراحتی تا دو هفته طول می‌کشد. همچنین ممکن است فک سفت شود و نتوانید دهان را کاملاً باز کنید. به همین دلیل باید حدوداً یک هفته غذاهای نرم میل کنید. برطرف شدن کبودی پوست صورت نیز تا دو هفته زمان می‌برد. توصیه میشود در 24 ساعت نخست پس از جراحی از کیسه یخ استفاده کنید.
جراحی دندان عقل چقدر طول می‌کشد؟
بستگی دارد؛ کشیدن بعضی دندان‌های عقل فقط چند دقیقه طول می‌کشد. اما اگر جراحی سخت‌تر باشد و لازم باشد که دندانپزشک دندان را خرد کند، عمل می‌تواند تا 20 دقیقه هم به درازا بیانجامد.
کشیدن دندان عقل فک پایین چگونه انجام میشود؟
اگر دندان عقل کاملاً درنیامده و وارد دهان نشده باشد، غالباً لازم است که دندانپزشک لثه را ببرد و دندان را بیرون بیاورد. گاهی اوقات لازم است که بخشی از استخوان دور عقل نیز برداشته شود. دندانپزشک دندان عقل را به دو یا سه تکه خرد میکند تا راحت‌تر بتواند آن را بکشد. دندانپزشک لثه را پس از کشیدن دندان عقل، به سر جای خود برمی‌گرداند و بخیه می‌زند.
آیا کشیدن دندان عقل جراحی مهمی است؟
هرچند کشیدن دندان عقل عملی سرپایی است، اما جراحی مهمی به شمار می‌آید. عمل تحت بیهوشی عمومی یا با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام میشود تا حین درمان راحت‌تر باشید. البته پس از از بین رفتن اثر بی‌حسی ممکن است کمی دچار درد و ناراحتی شوید.
دوران بهبود پس از کشیدن دندان عقل چقدر طول می‌کشد؟
دوران بهبود پس از کشیدن دندان عقل سه تا چهار روز است. اما اگر دندان عقل نهفته باشد، دوران نقاهت تا تقریباً یک هفته افزایش می‌یابد. همچنین ممکن است سه روز تا یک هفته پس از کشیدن دندان عقل درد یا ناراحتی داشته باشید.
بیمار حین کشیدن دندان عقل هوشیار است؟
حین کشیدن دندان عقل هوشیار هستید. هرچند ممکن است فشار و حرکت مختصری را حس کنید، اما نباید حین عمل درد داشته باشید.
پس از کشیدن دندان عقل چگونه باید بخوابم؟
چند شب اول پس از کشیدن دندان عقل باید سرتان را هنگام خوابیدن بالا بگذارید. وقتی به پهلو می‌خوابید، یک بالش هم می‌تواند کافی باشد.
پس از کشیدن دندان عقل می‌توانم با خمیردندان مسواک بزنم؟
به مدت حدقل سه تا چهار روز نباید از خمیردندان استفاده کنید. لازمه مسواک زدن این است که خمیردندان را تف کنید. این کار ممکن است باعث شل شدن لخته خون و خونریزی شود، در این صورت فرایند التیام باید دوباره از نو شروع شود.
